Wśród przyczyn zaburzeń somatoformicznych wyróżnia się:
W diagnozie zaburzeń somatoformicznych uwzględnia się:
Zaburzenia somatyzacyjne polegają na długotrwałym odczuwaniu schorzeń fizycznych. Zazwyczaj pierwsze objawy pojawiają się przed trzydziestym rokiem życia. Wśród najczęściej odczuwalnych wyróżnić należy:
Osoba, która boryka się z zaburzeniami somatyzacyjnymi, jest pewna, iż choruje na nieodkrytą jeszcze dolegliwość. Udaje się do kolejnych lekarzy, a pomimo otrzymania dobrych wyników badań nie uspakaja się. Najczęściej pacjent zmienia lekarza, nawet kilkukrotnie, szukając pomoc oraz wymuszając wykonanie kolejnych badań. W przypadku, gdy lekarz proponuje konsultację psychiatryczną, dopatrując się objawów choroby w problemach psychicznych, osoba taka reaguje złością, nie godząc się na spotkanie z psychiatrą.
Zaburzenia konwersyjne nazywane są także histerią. Charakteryzują się tym, iż nagle pojawiają się objawy uszkodzenia fizycznego lub utraty kontroli (inaczej reakcje konwersyjne), które z pozoru mogą mieć podłoże neurologiczne. Wśród nich najczęściej pojawiającymi się są: paraliż którejś z części ciała, zaburzenia chodu, częściowa bądź całkowita ślepota, tiki nerwowe, uczucie sztywności stawów, konwulsje podobne do epileptycznych, mutyzm oraz afonia.
Objawy te najczęściej są sposobem na uniknięcie stresującej, niewygodnej dla osoby sytuacji. Odnotowano przypadki, iż żołnierze, którzy chcieli uniknąć dalszej walki i wrócić do domu, doznawali objawów w postaci paraliżu nóg, niepozwalającego dalszego wykonywania obowiązków.
Wśród zaburzeń somatoformicznych wyróżnia się hipochondria oraz zaburzenia bólowe. Pacjenci, u których podejrzewana jest hipochondria, zbyt nadmiernie interesują się stanem swojego zdrowia oraz procesami fizjologicznymi. Głównym zainteresowaniem hipochondryków jest medycyna. Poświęcają wiele godzin na studiowanie fachowej literatury oraz rozpoznają u siebie objawy większości ze znanych chorób. Najczęściej nie uskarżają się na objawy. Towarzyszy im irracjonalny strach przed chorobą. Na uwagę zasługuje fakt, iż osoby z hipochondrią często ulegają reklamom leków dostępnych bez recepty, które kupują i przyjmują w celu poprawy stanu zdrowia.
Hipochondrykami są często osoby, które nieświadomie chcą zwrócić na siebie uwagę innych. W trakcie rzekomej choroby otrzymują oni bowiem większe zainteresowanie i troskę od bliskich oraz otoczenia.
Osoby cierpiące na zaburzenia bólowe uskarżają się na odczuwanie przewlekłego, intensywnego bólu. Objawów nie potwierdzają jednak badania oraz wywiad z lekarzem. Zazwyczaj zaburzenia bólowe mają związek z czynnikami psychologicznymi. Mogą być one również związane z faktycznym ogólnym stanem zdrowia pacjenta, lecz wówczas najczęściej odczuwanie bólu jest znacznie wyolbrzymione. Wiele osób sięga po środki uśmierzające ból, które tak naprawdę nie niosą ukojenia i uśmierzenia bólu, lecz jedynie negatywnie wpływają na zdrowie pacjenta (m.in. poprzez występowanie skutków ubocznych lub uzależnień).
Zauważana jest pewna prawidłowość. Osoby, które borykają się z zaburzeniami somatyzacyjnymi oraz konwersyjnymi są silnie przekonane o słuszności i prawdziwości swoich objawów. Z tego też względu odmawiają leczenia psychiatrycznego. Wówczas najczęściej podawane są leki przeciwdepresyjne oraz uspokajające. Jest to jednak leczenie objawowe, nie usuwa bowiem przyczyn takiego stanu rzeczy.
Jedynym skutecznym sposobem, który może pomóc w powrocie do zdrowia, jest psychoterapia. Terapia poznawczo-behawioralna pozwala znaleźć źródło problemu. Najczęściej związane jest ono ze sposobem, obieranym przez pacjentów w celu radzenia sobie z trudnymi emocjami.