Lęk jest to stan emocjonalny, który związany jest z poczuciem nadchodzącego niebezpieczeństwa. Objawia się w postaci niepokoju lub napięcia. Długotrwały lęk, niepozwalający na swobodne funkcjonowanie, może doprowadzić do zaburzeń. Należy odróżnić lęk od strachu, który to z kolei wywołany jest konkretnym zagrożeniem i zazwyczaj nie ma charakteru długotrwałego.
Fobia jest zaś zaburzeniem nerwicowym, które objawia się jako lęk przed danymi sytuacjami, przedmiotami lub zjawiskami. Osoba cierpiąca na fobię unika tego, co wywołuje w niej przerażający lęk, a tym samym utrudnia funkcjonowanie w społeczeństwie.
Główne rodzaje lęków i fobii
Wśród najczęściej występujących rodzajów lęków wyróżnić należy:
- lęk przed ciemnością,
- lęk przed lataniem,
- lęk przed wystąpieniami publicznymi,
- lęk wysokości,
- lęk separacyjny - lęk przed utratą osoby, od której się jest uzależnionym (m.in. lęk dziecka przed utratą matki),
- lęk odczuwalny - ma miejsce wtedy, gdy osoba wyczekuje na wydarzenie przykre, po którym nie wie, czego dokładnie się spodziewać,
- lęk wolnopłynący - przenikający, nieokreślony niepokój,
- lęk paniczny (napadowy) - silny napad lęku z towarzyszącym mu przerażeniem,
- lęk domniemany - wywołany wyobrażeniami a nie rzeczywistą sytuacją.
Fobie spotykane są pod różnymi postaciami. Najpopularniejsze z nich to:
- agorafobia - lęk otwartych przestrzeni,
- akrofobia - lęk przed przebywaniem na dużej wysokości,
- antropofobia - lęk przed innymi ludźmi,
- arachnofobia - lęk przed pająkami,
- demofobia - lęk przed tłumem,
- dentofobia - lęk przed dentystami,
- hafefobia - lęk przed dotykiem innych osób,
- hemofobia - lęk przed widokiem krwi,
- klaustrofobia - lęk przed zamkniętymi, ciasnymi, niewielkimi pomieszczeniami,
- mizofobia - lęk przed zanieczyszczeniami, brudem,
- nyktofobia - lęk przed ciemnością i nocą,
- ofidiofobia - lęk przed wężami,
- tokofobia - lęk przed ciążą i porodem,
- zoofobia - lęk przed zwierzętami.
Jednym z najczęściej występujących zaburzeń lękowych jest fobia społeczna. Jest to strach przed upokorzeniem lub zażenowaniem w sytuacji, gdy pojawiamy się lub występujemy w miejscach publicznych. Może objawiać się pod różnymi postaciami, m.in.:
- lęk przed zarumienieniem się w obecności kogoś,
- lęk przed rozsypaniem jedzenia w miejscu publicznym,
- lęk przed korzystaniem z toalet publicznych,
- lęk przed egzaminami.
Przyczyny zaburzeń lękowych
Zaburzenia lękowe mogą być skutkiem różnorodnych czynników. Wyróżniamy przyczyny predysponujące, czyli takie, które uwarunkowane są wydarzeniami z dzieciństwa. Są to:
- dziedziczność,
- sposób wychowania, np. zbyt wysokie wymagania wobec dziecka, wyuczenie dziecka nadmiernie ostrożnej postawy wobec otoczenia, niezapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa (niezaspokojenie podstawowych potrzeb),
- narastający, stale utrzymujący się stres, wywołany np. nierozwiązanymi konfliktami psychicznymi.
Przyczyny bezpośrednie stanowią odrębną grupę źródeł zaburzeń lękowych. Najogólniej mówiąc, są to okoliczności, które wyzwalają lęk. Wyróżniamy:
- bodźce powodujące napady paniki, np. istotne zmiany życiowe, utrata czegoś lub kogoś ważnego, stosowanie substancji psychoaktywnych,
- zaburzenia stresowe pourazowe,
- trauma,
- fobie swoiste.
Wyróżnić należy również przyczyny podtrzymujące. Są to czynniki bezpośrednio związane ze stylem życia, postawami oraz zachowaniami, które mogą sprzyjać rozwojowi zaburzeń lękowych. Są to m.in.:
- unikanie sytuacji, które wyzwalają lęk,
- błędne przekonania dotyczące konkretnej postaci fobii,
- wycofanie emocjonalne,
- brak asertywności,
- stresujący styl życia.
Leczenie z lęków i fobii
Leczenie niepokoju w głównej mierze uzależnione jest od rodzaju przeżywanego lęku. Inaczej przebiega leczenie lęku panicznego, inaczej leczenie lęku społecznego, inaczej leczenie lęku wysokości, inaczej leczenie lęku w ciąży, a jeszcze inaczej leczenie lęku wolnopłynącego. Łagodny przebieg może być wyciszony poprzez wprowadzenie zmian w swoim trybie życia. Niekiedy wystarczy relaksacja lub medytacja, pomocne bywają także regularne ćwiczenia fizyczne. W przypadku ostrych napadów lęku, który utrzymuje się dłuższy czas, wskazana jest wizyta u specjalisty.
Jedną z metod leczenia bez leków są terapie psychologiczne. Pomagają one przywrócić równowagę, zapobiegając tym samym ewentualnym nawrotom napadów lęku. Wśród najefektywniejszych sposobów terapii wyróżnić należy psychoterapię poznawczo-behawioralną. Osoba chora poznaje sposób myślenia i zachowania oraz czynniki, które wywołują w niej lęk. Głównym założeniem terapii jest praca nad samym sobą, która prowadzi do zmiany myślenia, a tym samym rozwiązania problemu.
Leczenie nerwicy lękowej o poważnym stadium nasilenia objawów niejednokrotnie wymaga zastosowania farmakoterapii. Leczenie farmakologiczne stosowane jest głównie u osób, u których lęk utrudnia normalne funkcjonowanie. Pacjentom przepisywane są leki przeciwdepresyjne o działaniu przeciwlękowym oraz leki z grupy benzodiazepin.
Krok po kroku - jak leczyć fobie? Jak radzić sobie z lękiem?
Fobie - czy można z nimi walczyć samodzielnie? Istnieją pewne sposoby, które pomagają w walce z lękiem. Nie zastąpią one jednak profesjonalnej pomocy. Niemniej, jednak gdy w życiu pojawiają się sytuacje wywołujące niepokój, warto zastosować się do kilku rad. Należy:
- rozwiązywać konflikty w relacjach zwłaszcza z osobami najbliższymi,
- pozwolić sobie na chwilę relaksu,
- przełożyć ważne zmiany w życiu, ponad nasze aktualne siły psychiczne na później,
- prowadzić zdrowy styl życia,
- ograniczyć spożywanie alkoholu i innych używek.
Jeżeli potrzebujesz fachowej porady, umów się na wizytę w naszej poradni.