Uzależnienie od alkoholu

Uzależnienie od alkoholu to choroba polegająca na straceniu kontroli nad piciem, zmianie tolerancji na alkohol, odczuwaniu przymusu picia, dotkliwych objawach abstynencyjnych i podporządkowaniu całego swojego funkcjonowania alkoholowi. Całe środowisko osoby uzależnionej ponosi wysoką cenę za jej picie. Z alkoholizmem wiąże się wiele tragedii rodzinnych. Należy jednak zaznaczyć, że cierpi również sam uzależniony, gdyż władzę nad jego umysłem, uczuciami, zachowaniami przejęła substancja, a sam nie potrafi odzyskać już kontroli nad swoim życiem.

Objawy uzależnienia od alkoholu

Uzależnienie od alkoholu, jak każde inne uzależnienie, rozwija się stopniowo. W psychice osoby pijącej działa wiele tzw. mechanizmów obronnych, które pomniejszają i zniekształcają rozmiary tego problemu.

Sprawiają one, że uzależniony dość późno uświadamia sobie, że w jego życiu dzieje się coś niepokojącego. Gdy pojawiają się już wyraźne objawy, choroba jest już zwykle rowinięta.

Można jednak wykazać sygnały ostrzegawcze, jakie wskazują na początek uzależnienia:

Kiedy rozwój choroby nie zostanie w porę zatrzymany, osoba uzależnia się od alkoholu. Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób (ICD-10), na ostateczne zdiagnozowanie pozwala wykazanie trzech lub więcej poniższych objawów:

• poczucie silnego pragnienia, przymusu spożywania alkoholu – "głód alkoholowy",
• upośledzenie kontroli picia alkoholu (np. utrata kontroli nad czasem przeznaczonym na picie, nad ilością spożywanego alkoholu),
• fizjologiczneobjawy abstynencyjne (drżenie mięśni, nadciśnienie tętnicze, wzmożona potliwość, nudności, biegunki, wymioty, bezsenność, zaburzenia snu, rozszerzenie źrenic, wysuszenie śluzówek, niepokój, drażliwość, lęk, padaczka poalkoholowa, omamy wzrokowe lub słuchowe, majaczenie) pojawiające się, kiedy picie jest przerywane lub ograniczane / spożywanie alkoholu albo podobnie działających środków (np. leki) w celu zmniejszenia objawów abstynencyjnych czy też uniknięcia ich,
• potrzeba wypicia większej dawki alkoholu w celu wywołania pożądanego efektu – zwiększenie tolerancji na alkohol,
• zaniedbywanie zainteresowań i alternatywnych źródeł przyjemności na rzecz zachowań związanych z piciem i uwolenienim się od konsekwencji jego działania,
• picie alkoholu pomimo dostrzegania szkodliwych następstw spożywania.

Każdy zpowyższych objawów mówi o znalezieniu się na którymś z etapów prowadzących dochronicznej fazy choroby alkoholowej i w konsekwencji do śmierci.

Przyczyny uzależnienia od alkoholu

Uzależnienie od alkoholu nie jest chorobą genetyczną, choć u niektórych osóbczynniki biologiczne odgrywają ważną rolę (lecz nie jedyną!) w powstawaniu choroby alkoholowej, np. silne działanie euforyzujące alkoholu, tzw. "mocna głowa", czyli możliwość wypicia stosunkowo dużej ilości bez wyraźnych skutków zewnętrznych, czy słaba reakcja awersyjna (niewielkie przykre doznania lub ich brak po wypiciu większej dawki alkoholu). Takie reakcje na alkohol, spowodowane czynnikami biologicznymi, występuja jednak również u osób, które się nie uzależniają, natomiast nie u wszystkich osób, które już się uzależniły można było zaobserwować wcześniej podobne reakcje. Do powstania choroby alkoholowej przyczyniają się więc nie tylko czynniki biologiczne, ale i psychologiczne oraz środowiskowe.

Psychologiczne i środowiskowe czynniki ryzyka, jakie mogą sprzyjać powstaniu uzależnienia od alkoholu to m.in.:

• nieumiejętność wyrażania, przeżywania emocji,
• niska samoocena,
• mała odporność na stres,
• poszukiwanie wrażeń, buntowniczość, impulsywność,
• lęki i zaburzenia nastroju,
• silne poczucie winy, wstydu,
• antyspołeczny typ osobowości,
• trudności w relacjach z innymi,
• stereotypy występujące w środowisku (np. "Facet musi pić"),
• przestępczość, bezrobocie,
• słabe relacje w rodzinie,
• nieprawidłowe wzorce ze strony rodziców (np. nadużywanie alkoholu),
• doświadczenie przemocy domowej,
• źle pojmowana "tradycja" przy uroczystościach rodzinnych ("W święta trzeba się napić!"),
• szeroka dostępność alkoholu.

Połączenie róznych czynników ryzyka (biologicznych z psychologicznymi i środowiskowymi) stwarza większy potencjał dla rozwinięcia się choroby. Ryzyko uzależnienia się jest jednak indywidualne dla każdego człowieka i zależne jest od złożonej wzajemnej relacji pomiędzy jego uwarunkowaniami biologicznymi, psychologicznym funkcjonowaniem i środowiskiem społecznym, w jakim żyje.

Leczenie alkoholizmu

Aby ją zatrzymać i nie dopuścić do dalszego rozwoju, należy zgłosić się po pomoc. Profesjonalne wsparcie uzyskać można w najbliższej poradni/oddziale terapii uzależnień lub też u pscyhoterapeuty uzależnień przyjmującego w prywatnym gabinecie.

W pierwszym kontakcie specjalista rozpoznaje i stwierdza zaburzenia, oceniając przy tym stan fizyczny i psychiczny osoby – czy i w jakim stopniu, z jakimi konsekwencjami rozwinęła się choroba alkoholowa. Uzgadniane są też oczekiwania, potrzeby i motywacja, z jakimi zgłasza się klient. Wspólnie ustala się optymalną ścieżkę leczniczą, jaka ma pomóc w osiągnięciu celów chorego (np. abstynencja, ograniczenie picia, zatrzymanie nawrotu choroby).

Ogólne cele, jakie założone są dla terapii uzależnienia alkoholowego to poprawa zdrowia psychicznego i fizycznego, nabycie umiejętności potrzebnych do rozwiązywania problemów emocjonalnych i społecznych, trzeźwość. Dla każdego człowieka mogą być one realizowane w różny, indywidualnie dobrany sposób.

Warto w tym miejscu dodać, że celem psychoterapii uzależnienia od alkoholu nie jest abstynencja sama w sobie. Jest tojedynie wstępny warunek potrzebny do zdrowienia. Proces leczenia polega na wprowadzaniu zmian w sposobie myślenia, zachowaniu i emocjach osoby chorej, a więc w trzeźwieniu – pracy nad zmianą stylu życia.

Jeśli uzależnienie rozwinęło się na tyle, by występowały fizjologiczne objawy abstynencyjne i związane z tym konsekwencje zdrowotne, konieczny może być na początku zdrowienia pobyt chorego w Oddziale Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynenycjnych. Czas spędzony na detoksykacji nie przekracza 10 dni. Następnie Pacjent kierowany jest do placówki leczenia uzależnienia.

Każdy jest inny i dla każdego może to być inna ścieżka. Niektórzy decydują się na pobyt w ośrodkach stacjonarnych, oddziałach dziennych inni z kolei wolą odwiedzać placówki ambulatoryjne i prywatne gabinety. Większość metod stosowanych w leczeniu alkoholizmu opiera się na podejściu poznawczo-behawioralnym, integrując różne inne nurty psychoterapeutyczne. By wspomóc proces terapii, bardzo często niezbędne jest też leczenie farmakologiczne i wsparcie lekarza psychiatry.

Z uzależnienia trudno jest wychodzić samemu (samemu mniej się widzi i potrafi zauważyć - zwłaszcza że przy uzależnieniu zaprzeczamy faktom*). Do wyjścia, oderwania się od tej choroby potrzebni są inni ludzie. Alternatywne, domowe sposoby nie przynoszą oczekiwanych pozytywnych skutków. Do zatrzymania uzależnienia, niejednokrotnie niezbędny jest specjalista - terapeuta, psycholog, grupa terapeutyczna czy też samopomocowa (Anonimowi Alkoholicy).

*Uzależnienie od alkoholu jest obudowane wieloma mechanizmami obronnymi – m.in. minimalizowaniem strat, zaprzeczaniem (osoba zaprzecza swojemu uzależnieniu, choć dla otoczenia jest to wyraźnie widoczne). W związku z tym, nierzadko to ktoś inny (np. członek rodziny) zgłasza chorego na tzw. przymusowe leczenie, czyli sądowe zobowiązanie do leczenia odwykowego. Można tego dokonać osobiście lub drogą pocztową, składając wniosek o leczenie odwykowe, w najbliższej Miejskiej/Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.

Katarzyna Kulikowska – psycholog, certyfikowany specjalista psychoterapii uzależnień